Kedilerin Tarihçesi ve Evrimi

Kedilerin tarihçesi uzmanlar tarafından da tartışmalara konu olan bir süreç olarak ifade edilebilir. Günümüzdeki kedi sınıflandırmasının ilerleyen yıllarda değişebileceğine dair tartışmalar devam etse de oldukça köklü bir tarihe sahip olan kedileri belirli bir sınıflandırma içerisinde incelemek ve evcil kedilerin geçmişini bilmek aslında patili dostlarımızın pek çok hareketine ışık tutmaya yardımcı olacaktır. Kedilerin tarihteki yeri oldukça eskidir. Kedi ailesinin en eski üyesinin yaklaşık olarak Asya’da 11 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu üye günümüzdeki panterlere benzerliği ile tanımlanmıştır. Ancak bu bilginin değişebileceği unutulmamalıdır. Çünkü kedilerin tarihçesi hakkında inceleme yapmak zordur, kedi fosilleri nadiren bulunur ve alanında uzman kişiler tarafından bile fosiller üzerinden ayırt edici çıkarımlar yapılması zor olabilir. 

Kedilerin tarihçesi uzun yıllar boyunca 3 sınıf üzerinden incelenmiştir. 

• Panthera (Kükreyen kediler)
• Çitagiller (Çitalar)
• Felis (Küçük kediler)

90’lı yılların sonunda yapılan bir çalışmada 37 farklı kedi türünün DNA’larının incelenmesi yapılmış ve günümüzde varlığını sürdüren kediler 8 soya bölünerek değerlendirilmiştir. İncelenen 37 farklı türün de Asya’da 11 milyon yıl önce yaşayan atalarından evrimleştiği düşünülmektedir. 

Günümüzde evcil kediler olarak adlandırılan ve insanlarla oldukça yüksek etkileşimlerde bulunarak yaşayan modern evcil kedilerin tarihçesi ise 3,4 milyon yıl önceye dayanmaktadır. Bu süreçte kediler insanlarla birlikte yaşasalar da uzun yıllar boyunca evcilleşmemişlerdir. İlk evcilleştirilen kedinin yaklaşık olarak 10.000 yıl önce evcilleşen bir yaban kedisi türü olduğu düşünülmektedir. 

Kedigillerin Ortak Özellikleri 

Kedilerin ortak özelliklerini birbirlerine yakın olması sınıflandırmada yaşanan zorluklarının temelini oluşturur. Kediler keskin işitme, görme ve koku alma duyularına sahip olan yırtıcılar olarak evrimleşmiştir. Kafatası ve iskelet yapıları yuvarlaktır ve benzer özelliklere sahiptir. 

Yapılan araştırmalarda evcil ve vahşi kediler arasında bulunabilen en önemli ayırt edici özelliğin kürk olduğu görülmüştür. Tarih boyunca yaşadığı düşünülen kedilerin DNA’ları karşılaştırıldığında da bu durum kanıtlanmıştır. Kedilerin bir diğer ortak özelliği de çok gelişmiş yırtıcılar olmalarıdır. Grup halinde yaşayan aslanlar dışında tüm kediler tek başına avlanmaya ve kendilerini korumaya alışkındır. Bunun yanı sıra aslanlar haricinde dişi ve erkek kedilerin görüntüleri benzerdir ve pek çok hayvan türünde olduğu gibi erkeklerin dişilerden biraz daha büyük olması cinsiyet ayrımının en belirgin noktasıdır. Kedilerin ön ayaklarında 5, arka ayaklarında 4 adet parmakları vardır. Pençe ve parmak bütünleşik uzantılar ses çıkarmaya engel olacak pedlere sahiptir. Çitalar dışında tüm kedilerin geri çekilebilir pençeleri bulunur. 

Evcil Kedinin Tarihi

Yaklaşık 11 milyonluk geçmişe sahip olan kedigiller bu süreçte oldukça hızlı bir genişleme yaşamış ve çeşitlilik kazanmıştır. 3 milyon yıl önce ise Kuzey Kutbu, Antarktika ve Avustralya haricinde dünyanın tüm bölgelerinde yaşayan çok çeşitli kedi türleri ortaya çıkmıştır. Sonrasında ise deniz seviyelerinde yaşanan değişimler kedigillerin göç etmesini kolaylaştırdı ve dünyanın dört bir yanında çok çeşitli kedilerin yaşam alanı oluşmasına olanak verdi. Kediler ve insanlar çok uzun yıllar yakın yaşasalar da kedi evcilleştirmesinin yaklaşık 4000 yıl önce Mısır’da gerçekleştirildiği düşünülüyordu. Yapılan bazı araştırmalar ise kedi evcilleştirmesine dair kanıtların 10.000 yıl öncesine dayandığını göstermiştir. Kıbrıs’ta sahibi ile birlikte gömülen bir kedinin kalıntılarının bulunması ile ilk evcilleştirmeye ilişkin düşünceler değişmiştir. 

Kedilerin evcilleştirilmesinin iki temel sebebi olduğu düşünülmektedir. Kedilerin arkadaş olmak için seçilmiş olması ve kemirgenlerle haşereleri avlaması evcilleştirmenin temel nedenleridir. Küçük kedilerin sosyal özellikleri, yuvarlak kafatası yapıları, büyük gözleri insanların onları içgüdüsel olarak sevmesine ve ilgilenmesine neden olmuştur. 

Modern Evcil Kedilerin Tarihteki Yeri

Yapılan genetik çalışmalar sonucunda günümüzdeki modern kediler ile Afrika Yaban Kedisi’nin (Felis silvestris lybica) neredeyse aynı DNA’ya sahip olduğu görülmüştür. Afrika yaban kedisi günümüzde hâlâ soyunu devam ettiren ve evcil kedilere benzer görüntüsü ile dikkat çeken bir kedidir. Normalde farklı kedi türlerinin birbirleri ile çiftleşmesi sonucunda soy devam etmez. Aslan ve kaplan çiftleşmesi sonucunda doğan yavrular kısırdır. Ancak Afrika Yaban Kedisi ile evcil kedilerin çiftleşmesi sonucunda doğan yavrular kısır değildir ve hatta bu durum yaban kedisi soyunun tehlikeye girmesine neden olacak gelişmelerin yaşanmasına neden olmuştur. 

Felis Catus, evcil kediler için 1758 yılında önerilmiş sınıflandırmadır. Felis Catus Domesticus ise 1777 yılında önerilmiştir. 2003 yılında ise evcil kedilerin Felis Catus adlı farklı bir tür olduğu kararlaştırılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda ise modern evcil kedinin, Avrupa Yaban Kedisi olan FelisSsilvestris’in bir alt türü olan Felis Silvestris Catus olduğu kabul edilmiştir. Günümüzde ise IUCN evcil kedinin Felis Catus olarak değerlendirmesine uyarak çalışmalar yapmaktadır.