Kedilerde Hipertiroidizm

Kedilerin iki adet tiroit bezi bulunur. Ensede bulunan bu bezler kedinin metabolik hızının düzenlenmesinde hayati rol oynar. Hipertiroidizm, tiroit hormonunun aşırı üretimi sonucunda metabolik hızda artış meydana gelmesi olarak tanımlanabilir. Hipertiroidizm özellikle yaşlı kedilerde oldukça sık görülen bir durumdur. Hipertoidizm, tiroit bezlerinin büyümesine yol açar. Tiroit bezlerinin büyümesigenellikle iyi huyludur, vakaların %2’sinden azında kanserleşen tümör görülür. Hipertiroidizm başta kalp olmak üzere birçok organı etkiler. Kedilerde hipertiroidizm çok dikkat edilmesi gereken hastalıklardan birisidir.

Hipertiroidizmin Etkilediği Kediler

İleri yaştaki kedilerde hipertiroidizm gelişme olasılığı genç kedilere göre oldukça yüksektir. Çevresel risk faktörleri bazı kedilerin hipertiroidizme yatkın olmasına neden olmaktadır. Ancak hipertiroidizme neden olan faktörler tam olarak bilinememektedir. Beslenmesinde yüksek miktarda iyot bulunan kedilerde hipertiroidizm görülebilmektedir. Bu nedenle kedilerde iyot eksikliği tedavisinin veteriner hekimler tarafından dikkatli bir şekilde yapılması gerekir. 

Hipertiroidizm tüm ırktan kedilerde görülmektedir ancak Siyam, Burma, İran, Habeş ve Himalaya kedilerinde hipertiroidizm görülme riski diğer ırklara göre daha düşüktür. Riski azaltan faktörün tam olarak ne olduğu ise bilinmemektedir. 

Hipertiroidizm Belirtileri

“Kedilerde hipertiroidizm nedir?” sorusunun cevabı aslında farklı sağlık sorunlarına neden olabilen metabolik bir sorun olarak verilebilir. Hipertiroidizme bağlı sağlık sorunları ile ilgili detaylar bu sorunun neden olduğu belirtiler ile birlikte daha net bir şekilde anlaşılır. Hipetiroidizm yaygın olarak ortalama 12 yaşının üzerindeki kedilerde görülmektedir. 10 yaşın altındaki kedilerde görülme oranı %5 civarındadır. 

Hipertirodizmin en büyük belirtisi iştah artışına rağmen, metabolik hızın da yükselmesi nedeniyle kilo kaybıdır. Hipertiroidizm olan kediler aşırı hareketli, egzantirik ve agresif hale gelir. Su tüketimi ve idrara çıkma artar. Hipertiroidizm bulunan kediler özellikle geceleri daha çok miyavlarlar. Kusma, ishal ve tüylerin bakımsız hale gelmesi de diğer belirtilerdir. Bazı kedilerde hastalık ilerledikçe anoreksiya gibi problemler de görülür. 

Hipertiroidizmin ikincil komplikasyonları ise yüksek tansiyon ve tirotoksikoza bağlı kardiyomiyopatidir. Tirotoksikoz kardiyomiyopati ile kalp ritminin ve kalp atış basıncının yükselmesi yüksek tansiyona neden olmaktadır. Hipertiroidizm görülen kedilerin %25’inde hipertansiyon görülmektedir. Bazı kedilerde kan basıncının çok yükselmesi nedeniyle ani körlüğe neden olan retinal kanama ya da retina dekolmanı yani retina yırtılması meydana gelir. Ancak doğru bir tedavi ile hipertiroidizmin ortadan kaldırıldığı durumlarda hiper tansiyon ve kardiyomiyopati de normale döner. Ancak retina dekolmanı hemen tedavi edilmediğinde kalıcı körlüğe yol açar.

Tirotoksikoza bağlı kardiyomiyopati, kalbin büyüyerek ve kalınlaşarak artan metabolik ihtiyaçları karşılamaya çalışması sonucunda ortaya çıkar. Bazı kedilerde kardiyomiyopati ile birlikte kalp üfürümü de görülmektedir. 

Kedilerde Hipertiroidizm Tanısı

Kedilerde hipertiroidizm tanısı tiroit hormonu testi ile konabilmektedir. İlk olarak kandaki toplam tirotoksin (TT4) adı verilen tiroit hormonu seviyesine bakılmaktadır. Hiperitiroidizm olan kedilerde kandaki TT4 miktarı çok yüksek seviyelerde çıkmaktadır. 

TT4 seviyesinin normal çıkması ancak hipertiroidizm şüphesinin devam etmesi durumunda FT4 by ED ya da T3 süpresyon testleri yapılır. Bu testlerin tanı koyma konusunda yetersiz kalması halinde ise tiroit taraması gerçekleştirilmektedir. Bazı durumlarda birkaç hafta sonra tekrar TT4 testi yapılır. 

Kedilerde Hipertiroidizm Tedavisi

Hipetiroit vakalarının %2’sinden azında kanser görüldüğü için hipertiroit tedavisi oldukça başarılıdır. Tedavi yöntemini seçmeden önce ek kan tahlili, idrar tahlili, göğüs röntgeni, EKG ve tansiyon ölçümü gibi testler gereklidir. Bu testler kedinin genel sağlık durumunun anlaşılmasına yardımcı olur. Kardiyomiyopati riskinin bulunduğu durumlarda ise ekokardiyografi adı verilen kalp ultrasonu çekilmelidir. Ameliyat ya da radyoaktif iyot tedavisinden önce tiroit bezinin boyutunu tam olarak belirlemek ve kesin tanı koyabilmek için tiroit sintigrafisi de uygulanabilir. Çok farklı hipertiroidizm tedavi seçeneği bulunmaktadır ve kedi için en doğrusuna karar verilmesi oldukça önemlidir. Tedavi planlamasında göz önünde bulundurulması gereken birçok faktör yer almaktadır. 

Ameliyat ile Hipertiroidizm Tedavisi

Etkilenen tiroit bezinin ameliyat ile alınması en etkili hipertiroidizm tedavi yöntemidir. Hipertiroidizmin yaşlı kedilerde ortaya çıkması ameliyatın bir dereceye kadar riskli olmasına yol açar. Ancak yapılan testler sonucunda altta yatan bir problemin olmaması durumunda başarısızlık risk oldukça düşüktür. Hastalığın her iki tiroit bezini de etkilemesi durumunda bazen iki ameliyat birden gerekmektedir. Ancak vakaların önemli bir kısmında tek taraflı büyüme meydana gelir. 

Hipertiroit görülen bazı kedilerde dilin altı, ensenin ilerisi ya da kalbin alt kısmı gibi olmaması gereken yerlerde tiroit hücreleri görülür. Bunlara ektopik tiroit dokusu adı verilir. Ameliyat sonrasında bu hücreler hipertiroidizmin devam etmesine yol açabilmektedir. Bu nedenle ektopik tiroit dokusunun olup olmadığını kontrol etmek için ameliyat öncesinde nükleer tarama yapılması gerekmektedir. 

Ameliyattan birkaç hafta önce kedilerin methimazole içeren ilaç tedavisine başlaması gerekebilir. Bu süreçte iştah azalması ve kilo kazanımı görülür. Kedinin kalp ritmi ve tansiyonu da normale döner. Methimazole aynı zamanda hipertiroidizm tarafından saklanan ikincil bir karaciğer ya da böbrek hastalığı olup olmadığını anlamak için de tercih edilir. Methimazole ile olumlu sonuçların elde edilmesiyle ameliyat gerçekleştirilir. 

Ameliyattan sonra kedilerin 1 - 2 gün klinikte kalması gerekir. Kedi eve geri döndüğünde normal bir şekilde beslenmelidir. Ameliyattan 1 - 2 hafta sonra bir kez daha TT4 testi yapılır ve hipertiroidizme işaret eden bir durum olup olmadığı kontrol edilir.

İlaç ile Hipertiroidizm Tedavisi

İlaç tedavisi ömür boyu süren bir tedavidir. Aşırı çalışan tiroit bezinin etkilerinin ortadan kaldırılması için methimazole kullanımı bir diğer seçenektir. Tiroit hormonu seviyelerinin normale dönmesi birkaç hafta kadar sürebilmektedir. Bazı kedilerde kusma, yorgunluk, anoreksi, ateş, karaciğer hasarı, anemi ve kanda beyaz hücre sayısının azalması gibi yan etkiler ortaya çıkar. Bazı durumlarda kan plateletlerinde azalma yani trombositopeni de görülebilmektedir. Plateletler kanın pıhtılaşması için oldukça önemlidir bu nedenle trombositopeni aşırı kanama gibi problemlere yol açabilmektedir. Bu yan etki çok nadir görülür ancak çok ciddi bir yan etkidir. Bu nedenle ilaç tedavisi olan kedinin her 3 ya da 6 ayda bir düzenli kan tahlili olması gerekmektedir .

Methimazol, aşırı büyüyen tiroit dokusunu parçalamaz, bunun yerine aşırı miktarda tiroit hormonu üretilmesini baskılar. Bu nedenle ömür boyu süren bir tedavidir. Özellikle yaşlı kedilerde meydana gelen diğer sağlık problemleri sonucunda ameliyatın riskli olabileceği durumlarda tercih edilir. İlaç tedavisinde düzenli olarak tiroit seviyeleri kontrol edilerek ilacın doz ayarlaması yapılabilmektedir. Bu noktada önemli olan kedinin sağlık durumunu mümkün olduğunca stabil hale getirmektir. 

Radyoaktif İyot ile Hipertiroidizm Tedavisi

Radyoaktif iyot tedavisi, hipertiroidizm tedavisinde oldukça etkili bir yöntemdir. Radyoaktif iyot enjekte edildiğinde diğer organlara zarar vermeden fazla miktardaki tiroit dokusu parçalanır. Anesteziye gerek duyulmadan uygulanan bu yöntem aynı zamanda ömür boyu ilaç kullanma ihtiyacını da ortadan kaldırır. Tedavi genellikle 1 - 2 hafta sürmektedir ve kedinin bu süre zarfında klinikte kalması gerekir. Tıpkı ameliyat seçeneğinde olduğu gibi radyoaktif iyot tedavisi öncesinde de kedinin yaklaşık 1 ay kadar methimazole kullanması gerekebilmektedir. 

Beslenme Değişikliği ile Hipertiroidizm Tedavisi

İyot açısından kısıtlı beslenme hipertiroidizm belirtilerinin kontrol altına alınmasını ve tiroit hormonu seviyesinin düşmesini sağlar. Bunun için özel olarak geliştirilmiş mamalar herhangi bir ilaç içermez. Ancak uzun yıllar süren araştırmalar sonrasında geliştirilen bu mamalar çok az miktarda iyot içerir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli unsur kedilerin sadece bu mamayla beslenmesidir. Beslenme ile hipertiroidizm tedavisinde kediye ne olursa olsun ödül maması ya da ek gıda verilmemelidir. 

Kedilerde Hipertiroidizm Tedavisi Sonrası Süreç

Bazı kedilerde hipertiroidizm, tedavi sonrasında tekrarlayabilmektedir. Radyoaktif iyot tedavisi sonrasında hipertiroidizmin tekrarlama riski çok düşüktür. Ameliyat olan kedilerde de anormal hücrelerin tekrar gelişmesi ya da ameliyat esnasında anormal gelişen hücrelerin tamamen alınmaması durumunda hipertiroidizm tekrarlayabilmektedir. 

İlaç tedavisi ve beslenme değişikliğinde de ilaç kullanımının bırakılması ya da beslenmenin tekrar eski haline dönmesi durumunda hipertiroidizm tekrar ortaya çıkmaktadır. 

Birçok kedi sahibi ameliyat ya da radyasyon terapisine kedinin yaşının ileri olması nedeniyle olumsuz yaklaşmaktadır. Ancak ileri yaşta olmak bir hastalık değildir. Hipertiroit hastalığı genellikle çok başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Kedilerin büyük bir kısmı normal hayatına geri döner. İlaç tedavisi olan ya da hipertiroit için özel mama yiyen kedilerde durumun stabil olması son derece önemlidir. Bu nedenle düzenli olarak veteriner kontrolü gereklidir. 

Hipertiroide neyin yol açtığı bilinmediği için hastalığın önlenmesi gibi bir durumda bulunmamaktadır. Ancak hastalığın erken teşhis edilmesi durumunda hipertiroide bağlı ikincil problemlerin gelişme riski düşmektedir. Tüm orta ve ileri yaş kedilerin düzenli olarak fiziksel muayene için veteriner hekime götürülmesi gerekmektedir. Muayene esnasında tiroit bezlerine özen gösterilmeli ve büyüme olup olmadığı kontrol edilmelidir. 6 yaşını doldurmuş olan tüm kedilere ise hipertiroidizmin kalıcı hasarlara yol açmadan önce teşhis edilmesi için yıllık kan ve idrar testinin yapılması gerekir.