Kedilerde Akciğer ve Solunum Yolları Hastalıkları

Solunum sistemi, büyük ve küçük hava yolları ile akciğerlerden oluşmaktadır. Bir kedi burnundan ya da ağzından hava soluduğunda hava sağ ve sol bronşlar olarak bilinen tüplere ayrılan nefes borusundan aşağı doğru ilerler ve akciğerlerde yer alan daha küçük hava yolları olan bronşiollere doğru yol alır. Bronşioller, alveol adı verilen küçük keselere sahiptir. Alveoller solunum sırasında hava ile dolarak oksijenin kana iletilmesinde ve karbondioksitin vücuttan atılmasında görev yapar.

Solunum sisteminin en önemli işlevi oksijeni, tüm vücuda dağıtan kana iletmek ve kandaki karbondioksiti uzaklaştırmaktır. Alveollerde oksijen ve karbondioksit değişimi gerçekleşir. Bu değişim başarısız olduğunda ya da hastalık kaynaklı olarak verimsiz hale geldiğinde kediler ciddi bir biçimde hastalanabilir. Solunum sistemi, solunan havayı ısıtır, nemlendirir ve partikülleri filtreleyerek kendisini korur. Havadaki büyük partiküller genellikle burun açıklıklarının, gırtlağın, nefes borusunun ya da bronşların mukoza zarına iner ardından yutulmak ya da öksürülmek üzere boğaza taşınır. Küçük partiküller ve mikroorganizmalar ise vücudun bağışıklık sistemi tarafından yok edilir. Üst solunum yolları da vücudu başka şekillerde korur. Ayrıca koku alma duyusu da üst solunum yolları tarafından sağlanır. 

Her ne kadar temel işlevi aynı olsa da solunum yollarının anatomisi türler arasında farklılık gösterir. Köpeklerin ve kedilerin solunum sistemleri birbirine biraz benzer ancak atların ya da insanların solunum sistemlerine göre oldukça farklıdır. Bu farklılıklar bazı hastalıkların neden yalnızca belirli canlı türlerini etkilediğini kısmen açıklar. 

Kandaki oksijen miktarı çok düşük olduğunda solunum sıkıntısı belirtileri ortaya çıkar. Kandaki oksijen seviyesinin düşmesi; kan hücrelerinin oksijen taşıma kapasitesinin azalmasından, akciğerlerdeki ve vücuttaki kan akışının yavaşlamasından, gazların akciğerlerin içine ya da dışına yetersiz şekilde hareket etmesinden veya dokuların mevcut oksijeni kullanamamasından kaynaklanabilir. Vücut solunum derinliğini, hızını, dalağın kasılmasını, kan akışını ve kalp hızını arttırarak kandaki düşük oksijen miktarını telafi etmeye çalışır. Beyinde yeterli oksijen bulunmaması durumunda ise sinir sistemi üzerinde meydana gelen stres nedeniyle solunum fonksiyonu daha da azalabilir. Bunlara ek olarak bağırsakların normal hareketi, kalp, böbrek ve karaciğer fonksiyonları da düşüş gösterebilir. Vücutta azalan oksijen seviyesinin telafi edilmemesi durumunda tüm vücut dokularının giderek daha az verimli çalıştığı bir kısır döngü ortaya çıkar. 

Akciğer ve Solunum Yolları Hastalıkları Neden Olur?

Akciğer ve solunum yolları rahatsızlıkları genellikle virüsler, bakteriler, mantarlar ya da parazitler ile doğrudan enfeksiyon şeklinde ortaya çıkar. Tüm bunlara ek olarak enfeksiyonların bağışıklık sistemini etkileyen reaksiyonları veya tahriş edici toksik maddelerin solunması nedeni ile de gündeme gelebilir. 

Normalde kedilerin burun açıklıklarında, boğazında, soluk borusunda hatta bazen akciğerlerinde herhangi bir hastalık belirtisine neden olmadan çeşitli bakteriler yaşayabilir. Akciğer ve solunum yolları enfeksiyonları genellikle bağışıklık sisteminin başka bir enfeksiyondan zayıflaması sonucunda ortaya çıkar. Hastalığa yol açan organizmalar iyileşmekte olan kedinin solunum yollarında yaşamaya devam edebilir. Bağışıklık sisteminin tekrar zayıflamasıyla enfeksiyon da nükseder. 

Burun deliklerinin daralması, yumuşak damak uzaması, yarık damak, soluk borusunun daralması gibi doğuştan var olan anormallikler solunum fonksiyonunda bozukluğa yol açabilir. Tümörler, nazofaringeal polipler, kronik burun rahatsızlıkları, soluk borusunun çökmesi ya da solunum yollarında hasar meydana gelmesi nefes almada zorlanmaya ve diğer solunum yolu hastalıklarının belirtilerine yol açabilmektedir. 

Akciğerler ile göğüs duvarı arasında bulunan plevral boşlukta anormal maddelerin birikmesi de solunum yolları hastalıklarına neden olabilmektedir. Bu maddeler arasında inflamatuar hücreler, hava, kan, kilüs, irin ya da berrak sıvıların birikmesi de akciğerlere dışardan baskı uygular ve nefes almada zorlanmaya neden olur. 

Hastalıklar Nasıl Teşhis Edilir?

Kedinin sağlık geçmişi ve veteriner hekimin fiziki muayenesi solunum yolu hastalıklarının olası nedenini ve tipini belirlemeye yardımcı olur. Göğüs ve boyun röntgeni obstrüktif yani tıkayıcı üst solunum yolu hastalığından ya da hava yolunun tıkanmasından şüphelenildiğinde yardımcı olmaktadır. Göğüs röntgeni ayrıca öksüren, hızlı hızlı nefes alan ya da nefes almada zorlanan kedilerde alt solunum yolu problemlerini belirlemek için de tercih edilebilmektedir. Kan gazı analizi ya da nabız oksimetresi ile kandaki oksijen miktarı ölçülebilmektedir. 

Tıkayıcı üst solunum yolu hastalığından şüphelenildiğinde ise burun, boğaz ve solunum yolları görüntülenir. Bazı akciğer hastalıklarının teşhis edilebilmesi için soluk borusu ve hava keseleri steril bir sıvıyla yıkanır ve alınan sıvının içeriği incelenir. Bu işleme bronkoalveolar lavaj adı verilir. Bakteriyel zatürreden şüphelenildiğinde yıkama sonrası elde edilen sıvı sayesinde bakterinin tipi belirlenebilmektedir. 

Plevreal boşlukta sıvı birikmesi görülen kedilerde biriken sıvıdan örnek alınır ve bu örnek mikroskop altında değerlendirilir. Bu bölgede sıvı birikmesi kedilerde bir kalp hastalığının belirtisi olabilmektedir. 

Akciğer ve Solunum Yolları Hastalıklarının Genel Tedavisi

Solunum bozuklukları genellikle solunum sistemi etkilenen kedinin yardım almadan çıkaramayacağı aşırı salgı üretimini içerir. Tedavinin bir amacı salgıların hacmini ve yoğunluğunu azaltmak ve vücut dışına çıkarılmasını kolaylaştırmaktır. Bu enfeksiyonu kontrol ederek, sekresyonu incelterek, drenajı mümkün olduğunca iyileştirerek ve salgılanan içeriği uzaklaştırarak gerçekleştirilmektedir. 

Veteriner hekim tarafından aksi belirtilmediği sürece solunum yolları problemi çeken kedinin bol su alması gerekmektedir. Solunan havaya nem eklemek hava yolunda biriken aşırı salgının çıkarılmasını kolaylaştırabilir. Öksürük ilaçları genellikle salgıları inceltmek ve hayvanın daha kolay bir şekilde öksürebilmesini sağlamak için kullanılır. Havayolu tıkanıklığının şiddetli olması durumunda ise büyük miktarda salgı veteriner hekim tarafından çeşitli yöntemlerle vücut dışına alınmaktadır.

Öksürük, mukusun giderilmesine yardımcı olmadığında öksürüğü baskılayan ilaçlar kullanılabilmektedir. Bronşial hava yolu kaslarının kasılmasının neden olduğu artan hava yolu direnci bazen hava yollarını genişleten bronkodilatörler ile tedavi edilir. Bu yöntem genellikle astım benzeri kronik solunum hastalığı olan kedilerde tercih edilmektedir. Alerjilerin tetiklediği daralmayı hafifletmek için antihistaminikler kullanılır. Akciğerlerdeki bronş tüplerinin daralması, tahriş edici faktörlerin ortadan kaldırılması ve bazı yatıştırıcıların kullanılması ile önemli ölçüde azaltılabilir. 

Bakteriyel enfeksiyonun olduğu durumlarda genellikle antibiyotik tedavisi yeterli olmaktadır. Kedinin akciğerlerinde sıvı birikmesi olduğunda ise vücuttan fazla sıvının atılmasına yardımcı olan diüretik ilaçlara başvurulmaktadır. Bir solunum yolu hastalığı kanda oksijen eksikliği ile sonuçlandığında genellikle kediye oksijen ile solunum desteği sağlanır ancak bu noktada dikkatli olmak gerekmektedir. Çünkü çok fazla oksijen verilmesi kedinin kan dolaşımındaki oksijen miktarının ideal seviyenin üzerine çıkmasına yol açarak farklı problemlerin görülmesine neden olabilmektedir.